Thiết kế điển hình nhà ở vùng núi chịu ảnh hưởng của thiên tai (Tại các tỉnh miền núi phía Bắc)(01/02/2018)

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc xóa đói giảm nghèo và phát triển ở vùng dân tộc thiểu số nói chung, ở vùng núi phía Bắc nói riêng. Có được kết quả đó, một phần là nhờ những nỗ lực của người dân, một phần là do sự hỗ trợ, can thiệp của Nhà nước thông qua nhiều chương trình, chính sách, dự án đã và đang được triển khai thực hiện. Tuy nhiên, tiến trình phát triển ở khu vực dân tộc thiểu số nói chung, ở vùng núi phía Bắc nói riêng, đang phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự biến đổi khí hậu toàn cầu và các thảm họa thiên tai.

Mặc dù các số liệu thống kê sự thiệt hại do thiên tai và các hiện tượng khí hậu cực đoan gây ra không thể so sánh được với miền Trung và Tây Nam bộ, nhưng nếu căn cứ trên số dân, tổng thu ngân sách tại địa phương và sự yếu kém cố hữu của cơ sở hạ tầng miền núi phía Bắc, đó lại là những thiệt hại chiếm tỷ lệ rất lớn. Mặt khác, đây là khu vực mà đồng bào dân tộc thiểu số – đối tượng thuộc nhóm xã hội nhạy cảm, dễ bị tổn thương – chiếm tới hơn 62% dân số, những hệ lụy xã hội do Biến đổi khí hậu đưa đến lại càng lớn. Điểm lại các nghiên cứu, đánh giá từ trước đến nay để có thể thấy rằng, ngay tại những khu vực được coi là ít nhạy cảm ở Việt Nam, Biến đổi khí hậu cũng vẫn là một vấn đề nổi cộm, cần được tiếp tục tìm hiểu sâu hơn cả dưới góc độ khoa học cũng như thực tiễn.

Xét về đặc điểm thiên tai, địa điểm xây dựng, có thể phân loại nhà ở vùng miền núi phía Bắc thành 3 tiểu vùng cư trú như sau:

1. Nhà ở trong vùng thung lũng, lòng chảo thấp,vùng núi ven biển:

Thường tập trung đông các hộ gia đình. Nhờ điều kiện tự nhiên tương đối thuận lợi, nên các điều kiện về cơ sở hạ tầng được coi là phát triển nhất trong toàn vùng.

Đặc điểm thiên tai tại khu vực này hay bị ảnh hưởng của bão lũ, kèm theo ngập lụt dài ngày do nước từ thượng nguồn đổ về.

Giải pháp xây dựng nhà ở dựa trên nguyên tắc chú trọng đến khả năng chống lũ và gió bão ven biển, do đó tập trung vào các đề xuất như sau:

+ Lựa chọn địa điểm trên cao, cách xa các con suối, sông để xây dựng nhà ở.

+ Hướng nhà bố trí xuôi theo hướng thoát nước lũ, kiến trúc nhà sàn thường để trống tầng 1, giảm thiếu tối đa khả năng cản dòng nước lũ

+ Kết cấu theo tiêu chí 3 cứng, gia cố vững từ móng, thân đến mái. Bên cạnh đó nên bố trí gác lửng và cửa sổ thoát mái đối với những nơi có mức lũ, lụt hằng năm cao

+ Với một số vùng núi ven biển, xây nhà hạn chế sự đua dài của mái và hạn chế cửa sổ mở rộng, nhằm giảm thiểu thiệt hại của bão tới kết cấu nhà

+ Dùng bao đất, cát chắn che nền nhà. Chuẩn bị lương thực, nước uống đầy đủ. Kho an toàn có thể thoát ra từ mái khi cần thiết.

2. Nhà ở vùng giữa hay các sườn núi:

Khu vực có điều kiện về hạ tầng cơ sở hết sức thấp kém, đời sống – xã hội khó khăn.

Đặc điểm khu vực này có địa hình đồi núi dốc, thường hay bị sạt lở, lũ quét, lũ ống, Ngoài ra hiện tượng giông lốc cũng gây thiệt hại  tốc mái, đổ tường.

Giải pháp xây dựng nhà ở dựa trên nguyên tắc chống sạt lở, do đó trước hết trong công tác quy hoạch, tránh xây nhà tại các điểm có nguy cơ sạt lở cao, xây nhà trên nền cứng vững chắc, tránh bị đẩy dạt.

Hình khối công trình phù hợp với địa hình, bố trí nằm ngang theo đường đồng mức, kết hợp bố trí tường hướng dòng, hào thu thoát nước, tránh xối nước trực tiếp vào công trình.

Đối với khu vực nền đất yếu, dễ sạt lở, phải có giải pháp gia cố móng, móng nhà được bố trí ở độ sâu khác nhau hoặc bố trí ở đầu dốc giữa dốc và chân dốc theo yêu cầu ổn định.

3. Nhà ở vùng cao hay rẻo núi cao:

– Nơi địa hình cao, hiểm trở (trên 600 m). Đây là vùng sâu nhất, xa nhất và khó khăn nhất trong vùng, cơ sở vật chất hết sức nghèo nàn. Giao thông chuyên chở vật liệu bị hạn chế, do đó chủ yếu sử dụng vật liệu sẵn có tại địa phương.

– Khu vực này có mùa đông lạnh, thời tiết cực đoan kèm theo sương muối, mưa đá và gió lốc.

– Giải pháp xây dựng chủ yếu phòng chống thiên tai do cực trị nhiệt độ biến đổi bất thường. Do đó khi thiết kế nhà thường nhỏ, xây thấp, kín, ít cửa, tường dày, mái đua rộng nhằm chống lạnh, sương muối về mùa đông và nắng nóng mùa hè.

Nguyễn Quốc Hoàng- Trưởng phòng NC Thiết kế Điển hình hóa XD – Viện Kiến trúc Quốc gia